بررسی فرایند کوچ کاربران از پیام رسان های اجتماعی - وبلاگ ساعت فانتزی

به گزارش وبلاگ ساعت فانتزی، خبرنگاران : تصمیم اخیر پیام رسان واتس اپ برای در اختیار قرار دادن اطلاعات کاربران به فیس بوک، از تجارتی به نام فروش داده پرده برمی دارد و بار دیگر اهمیت حکمرانی داده در کشور را گوشزد می کند.

به گزارش وبلاگ ساعت فانتزی به نقل از خبرگزاری مهر، کوچ کاربران فضای مجازی از پلتفرم های اجتماعی سابقه ای چندین ساله دارد و در فواصل زمانی مختلف، کاربران بسیاری به دلایل مختلفی چون نارضایتی از کیفیت سرویس و یا نارضایتی از قوانینی که بر آنها اعمال شده است، پلتفرمی را ترک کرده و به سکوی دیگری مهاجرت کرده اند.

نمونه این اتفاقات را می توان در مهاجرت کاربران از یاهومسنجر، وایبر، لاین، واتس اپ، وی چت، تلگرام، ویسپی و اپلیکیشن هایی از این قبیل مشاهده کرد.

مروری بر کوچ تاریخی کاربران از پیام رسان ها

سال ها پیش یاهو مسنجر منبع مهم ارتباطات اینترنتی به شمار می رفت و مکالمه های زنده و عدم وجود تاخیرها یا محدودیت هایی که در ایمیل وجود داشت، آن را به محبوب ترین راه ارتباطی کاربران تبدیل کرده بود. اما با گسترش ابزارهای جدید در جهانی اینترنت و توسعه اینترنت روی موبایل، دیگر پیام رسان یاهو به دلیل آنکه همه جا در دسترس نبود، نیاز کاربران را تأمین نکرد و کاربران به سمت اپلیکیشن های پیام رسان موبایلی که در هر شرایطی در دسترس بودند کوچ کردند.

پس از آن رقابتی در جهانی اپلیکیشن هایی مانند واتس اپ، لاین، تلگرام، وایبر و تانگو شکل گرفت و هر یک از این پلتفرم ها سعی کردند با ویژگی های متفاوتی کاربران را به سمت خود جذب کنند.

در ایران پلتفرم وایبر در یک بازه زمانی محبوب شد اما به دلیل عدم کیفیت مناسب خدمات این پیام رسان، کند شدن و اختلال در فرآیند خدمات رسانی، این برنامه از دیگر رقیبان خود جا ماند و کاربران به سمت تلگرام کوچ کردند.

نمونه دیگری از اینگونه مهاجرت و تغییرات که بیشتر به دلیل آن رقم می خورد که اپ های قبلی نیاز کاربر را آن طور که باید برآورده نمی کردند و یا بعضاً مشکلاتی را به وجود می آوردند، می توان به مهاجرت به اپ هایی مانند لاین و وی چت اشاره کرد.

در برهه ای از زمان و پس از فیلتر شدن پیام رسان تلگرام در ایران کاربران ایرانی به سمت اپلیکیشن تلگرام طلایی، هاتگرام و ویسپی نیز کوچ کردند و برای مثال تلگرام طلایی بیش از 30 میلیون کاربر را در اختیار گرفت.

ناگفته نماند که در سال 98 کوچ کاربران ایرانی به سمت اپلیکیشن های داخلی مانند بله، ایتا، سروش، آی گپ و گپ نیز قابل توجه بود.

در تازه ترین رویداد، کاربران بسیاری در سراسر جهان به دلیل سیاست هایی که از سوی پیام رسان واتس اپ مطرح شد و مربوط به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی کاربران با فیس بوک می شود، به سمت پیام رسان های دیگری کوچ داده شدند.

ناگفته نماند که همیشه این کوچ ها از اپلیکیشن بدتر به سوی اپلیکیشن بهتر نبوده به عنوان مثال در نمونه اخیر تلاش شد که کاربران از واتس اپ به سمت پیام رسانی به نام سیگنال کوچ داده شوند. سوال مهم این است که اجماع برای کوچ به سیگنال که تاریخچه درخشان و مشخصی ندارد، از کجا آمده است و در نهایت پشت پرده این کوچ چیست و چه کسانی از آن سود می برند. در همین زمینه می توان به اخباری نظیر داشتن باگ امنیتی در این اپلیکیشن اشاره کرد که پیش از این توسط محققان گوگل کشف شده بود. براساس این گزارش باگی در اپلیکیشن اندروید سیگنال ردیابی شده بود که به هکرها اجازه می داد تماس های صوتی کاربر را شنود کنند.

پشت پرده تجارتی به نام فروش داده

امروزه دیگر بر هیچکس پوشیده نیست که بخش قابل توجهی از ارتباطات بین انسان ها از طریق شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها شکل می گیرد و داده هایی که توسط کاربران تولید می شود در این پلتفرم ها میزبانی می شوند. به بیان دیگر پلتفرم های ارتباطی نظیر پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی، اصلی ترین ابزار جمع آوری داده ها هستند و از آنجایی که پس از طلا و نفت، داده و اطلاعات ارزشمندترین کالای جهان امروز به شمار می آیند، شرکت های عظیم فناوری اطلاعات، سرمایه گذاری هنگفتی برای تصاحب سهم هرچه بیشتری از این داده ها انجام می دهند.

بررسی مدل های کسب و کار شرکت های عظیم پلتفرمی نشان می دهد، یارانه های خدماتی یکی از اصلی ترین ابزارهای این شرکت ها برای سلطه بر بازارهای فناوری اطلاعات و سپس کسب درآمدهای خیره کننده از انحصارهای طبیعی ایجاد شده در این صنعت به شمار می آید. به عنوان مثال گوگل در قانونی ترین حالت در قبال ارائه خدمات رایگان و با کیفیت جستجو در وب با استفاده از داده های حاصل از جستجوی کاربران به تبلیغ هدفمند و دقیق شرکت های تجاری در محیط وب پرداخته و کسب درآمد می کند.

شاهد جدید از اهمیت حکمرانی داده در جهانی امروز همین عقب نشینی واتس اپ بود که پس از مشاهده کوچ کاربران از این پیام رسان رخ داد. در واکنش به خروج عظیم کاربران از واتس اپ و نگرانی این شرکت از خللی که در حکمرانی اش بر داده های کاربران ایجاد می شود، این شرکت روز گذشته خاطرنشان کرد که مهلت مشخص شده برای تغییرات قوانین این پیام رسان از 8 فوریه به 15 می (25 اردیبهشت 1400) تغییر یافته است.

زنگ خطری به نام نبود حکمرانی داده

در کشور ما قوانینی برای صیانت از اشتراک گذاری اطلاعات افراد و حفظ حریم شخصی آنها به طور مشخص و مدون وجود ندارد و به دلیل نبود قوانین مربوط به حکمرانی داده، حقوق کاربران نادیده گرفته می شود. همچنین به دلیل عدم تبیین این موضوع، کاربران ایرانی حساسیت زیادی روی اشتراک گذاری اطلاعاتشان در اپلیکیشن های خارجی ندارند.

اکنون این اتفاق اخیر باید زنگ خطری باشد تا قانون گذاران کشور ما هر چه سریع تر به سمت تدوین و تصویب قوانین حریم خصوصی و حکمرانی داده برای اپلیکیشن های خارجی حرکت کنند تا در جریان این اتفاقات، حریم خصوصی کاربران به خطر نیافتد.

در کنار آن نیز توسعه و گسترش پلتفرم های بومی در این فضا و اعتمادسازی برای هدایت کاربران به سمت استفاده از اپلیکیشن های بومی از دیگر الزاماتی است که در فضای کنونی باید به آن پرداخته شود. از طرفی پلتفرم های ایرانی فعال در کشور نیز باید بیش از گذشته تلاش کنند تا جایگزین امن، مناسب و با کیفیتی برای نمونه های خارجی باشند.