10 فیلم تماشایی درباره وحشت اگزیستانسیالیستی از پیر شدن - وبلاگ ساعت فانتزی

به گزارش وبلاگ ساعت فانتزی، قوی ترین فیلم ها، آن هایی هستند که از دل ماهیت انسان بیرون می آیند. اینکه معنای واقعی انسان بودن چیست و به مخاطبان خود اجازه می دهند تا با شخصیت ها و زندگی هایی ارتباط برقرار نمایند که تفاوت فاحشی با شخصیت و زندگی خودشان دارد. به اسم یک فیلم ساز، یکی از موثر ترین راه ها برای عزیز داشتن شخصیت های فیلم برای مخاطب، استفاده از احساسات عمومی و عالم گیر است تا بتوان درک متقابلی را به وجود آورد. احساساتی مثل عشق، ترس، غم و عصبانیت که مخاطبان زیادی آن ه را می فهمند، به این علت که بسیاری از افراد، این احساسات را خودشان هم تجربه نموده اند؛ با برجسته کردن تجربه شخصیت داستان در رویارویی با این احساسات فراگیر، فیلم سازان به شکل موثری ارتباطی مستحکم و حس قدرتمندی از درک متقابل بین مخاطبان و شخصیت های فیلم را شکل می دهند.

یکی از این احساسات فراگیر وحشت اگزیستانسیالیستی یا وجودی است. حسی که بسیاری از افراد تجربه اش نموده اند و یا در آینده و در نقطه ای از زندگی خود، آن را تجربه خواهند کرد. عموما، احساسات ما از وحشت اگزیستانسیالیستی زمانی را در زندگی هر شخص دنبال می نماید که آن ها مجبور شده اند با مرگ خود رو به رو شوند؛ با گریز ناپذیری این پدیده ی حتمی و اجتناب ناپذیر بودنش. حس کردن این وحشت، می تواند مردم را به ارزیابی صندلی خود در این دنیا راهنمایی کند، اینکه بی معنی بودن اقدامات خود را به چشم ببینند و درباره آن ها لحظه ای درنگ و تامل نمایند و بعضی اوقات هم برای آن ها پشیمانی از زندگی را دارد که تا به این لحظه آن را زیسته اند. به این خاطر، وحشت اگزیستانسیالیستی معمولا با فرآیند افزایش عمر همراه و رفیق است. وحشت اگزیستانسیالیستی، احساسی است که به کرات از طریق هنرمندان، نویسندگان و فیلم سازان مورد آنالیز قرار گرفته است که شهادتی است بر دنیا شمول بودن این حس درونی بشر. در لیست زیر، 10 فیلم دیدنیی را به شما معرفی می کنیم که تجسمی عینی از مرگ اندیشی و پایان وجود بشریت هستند.

• 13 نظریه که فیلم های ترسناک را وحشتناک تر می نمایند

1. نیویورک، جز به کل (Synecdoche, New York)

• محصول: 2008 / کشور آمریکا
• کارگردان: چارلی کافمن
• بازیگران: فیلیپ سیمور هافمن، سامانتا مورتون، میشل ویلیماز و …
• امتیاز متاکریتیک: 67 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 69 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7/6 از 10

هیچ کس نمی تواند به خوبی و به میزان چارلی کافمن فیلم هایی در باب این موضوع بسازد. هر بار که موقعش می گردد، فیلم های این نویسنده و کارگردان آمریکایی توانسته است درک عمیقی از این که انسان بودن واقعا به چه معنی است، در اختیار ما قرار بدهد. از عشق و تنهایی گرفته تا ترس، کافمن سبکی تجربی از روایت را دارد تا وسعت احساس انسانی دنیا شمول را در بدنه کارهایش برجسته و منعکس کند.

نیویورک، جز به کل هم از این قاعده مستثنی نیست. در حالی که این فیلم داستان یک نمایش نامه نویس دچار اختلالات عصبی شدید را روایت می نماید (با بازی فیلیپ سیمور هافمن فقید) آن هم در میان طلاق و سیل عظیمی از مسائل مرموز سلامتی اش، مخاطب این حس را از فیلم می گیرد که این فیلم چیزی بیشتر از روایت کارگردانی یک تئاتر است. پیر شدن، مرگ و وحشت اگزیستانسیالیستی که توامان با یکدیگر می آیند، به نام محور اصلی فیلم خود را نشان می دهند در حالی که فیلم به آرامی به پیش می رود. مسائل سلامتی نمایش نامه نویس عود می نماید. او دیگر مطمئن می گردد که در حال مردن است. دقیقه به دقیقه و ثانیه به ثانیه از زمان بی بازگشت می گذرد و حنی جوان ترین شخصیت داستان هم پیر می گردد و می میرد. این در حالی است که نمایش نامه نویس در تقلای این است تا آخرین نمایش خود را تکمیل کند در حالی که به علت عظیمی مقیاس، پروژه از کنترل او خارج می گردد. در نهایت، اضطراب و ترس قهرمان فیلم به مخاطب منتقل می گردد و آن ها را به تامل وا می دارد: آیا ممکن است معنایی در زندگی پیدا کرد که مرگ همیشه در افق آن به دیدن و انتظار نشسته است؟

2. ابر های سیلس ماریا (The Clouds of Sils Maria)

• محصول: 2014 / کشور فرانسه، آلمان و سوئیس
• کارگردان: اولیویه آسایاس
• بازیگران: ژولیت بینوش، کریستن استوارت، کلویی گریس مورتس و …
• امتیاز متاکریتیک: 79 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 90 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6/7 از 10

ابرهای سیلس ماریا داستان بازیگر زنی را دنبال می نماید که دارد پیر می گردد و در حال آماده شدن برای بازی همتای مسن تر و کمتر دوست داشتنی نقشی است که سال ها پیش او را مشهور نموده است. این بازیگر و دستیار آمریکایی بیست و چند ساله اش به یک مکان متروک در سوئیس سفر می نمایند تا بازیگر برای بازی در نقش خود آماده گردد. در یادگیری دیالوگ های خود و کوشش برای تجسم نقشش، بازیگر باید با حقیقت پیر شدن خود روبرو گردد. ورای این واقعیت که او باید همتای پیرتر یکی از دو شخصیت فیلم را بازی کند، او باید نسخه ا از شخصیت فیلم را که کمتر مورد توجه و محبوب دیگران است هم به نمایش بگذارد. این مسئله او را با تبعیض حرفه خود و در مقیاس عظیمتر تبعیض دنیای علیه زن مسن تر روبه رو می نماید و او همچنان خودش را متعلق به نقش جوان تر، ملیح تر و بهتر نقش می بیند، اما شرایط فیزیکی او دیگر اجازه نمی دهد که خودش را در آن قامت تصور کند. در آن مکان دور افتاده، او به دام این واقعیت می افتد و اضطراب عظیمی در پی آن وجودش را فرا می گیرد.

نقطه قوت این فیلم و جایی که ابر های سیلس ماریا به راستی رجحان دارد و پیروز عمل می نماید، توانایی این اثر در به تصویر کشیدن وحشت اگزیستانسیالیستی منحصربه فرد زنی است که دارد سنش رفته رفته بیشتر می گردد و پیری از راه می رسد، به خصوص بازیگر زن در هالیوود. ورای این واقعیت که این بازیگر زن باید به سادگی قبول کند که دارد پا به سن می گذارد، باید بعلاوه قبول کند که این پابه سن گذاشتن باعث خواهد شد که تا از دور خارج گردد و بالاخره دوران پرفروغ او هم روزی به پایان خواهد رسید. وقتی پابه سن گذاشتن دقیقا با ارزش تجاری یک فرد ارتباط دارد، این فرآیند اجتناب ناپذیر حتی به سطح بالاتری از وحشت می رسد.

3. توت فرنگی های وحشی (Wild Strawberries)

• محصول: 1957 / کشور سوئد
• کارگردان: اینگمار برگمان
• بازیگران: ویکتور شوستروم، بیبی آندرشون، گونار بیورنستراند و …
• امتیاز متاکریتیک: 88 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 96 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8/2 از 10

توت فرنگی های وحشی که فیلمی به نویسندگی و کارگردانی فیلم ساز افسانه ای سوئدی، اینگمار برگمان است، داستان پزشکی مسن را دنبال می نماید در حالی که با سن بالای خود و مرگی که در پیش است، دست و پنجه نرم می نماید. در حالی که این مرد پیر با کابوس های و رویا هایی که به وحشت اگزیستانسیالیستی اش از پیر شدن مرتبط است، دست به گریبان است، او گروهی از اسب سواران را دیدار می نماید که او را مجبور می نمایند تا در گذشته خود تامل کند و آینده را بپذیرد. گرچه توت فرنگی های وحشی در پایان با شناخت تدریجی قهرمان داستانش و پذیرش فانی بودنش به پایان می رسد، فرآیند رسیدن به آن نقطه، تاملی دقیق و هوشمندانه درباره وحشت اگزیستانسیالیستی است که در تعقیب بسیاری از افراد پا به سن گذاشته است.

با نمایش فیلم هایی مثل قفل هفتم محصول 1957 و پرسونا محصول 1966، برگمان خودش را ثابت نموده است که کارگردانی است که در برانگیختن احساسات فراگیر بشر از طریق شخصیت ها، داستان و کارگردانی فیلم هایش، چیره دست است و مهارت خاصی دارد. توت فرنگی های وحشی هم از این قاعده مستثنی نیست. این رفتار خلاقانه فیلم، گستره ای از احساسات را به تصویر می کشد که شرایط یک انسان را تعریف می نماید: عشق، گناه، غم و اندوه و لذت. در متن توت فرنگی های وحشی، عمق جدیدی به هر یکی از این احساسات افزوده می گردد و هر یک از این احساسات انسانی، زیر چتر حالت بحران وجودی احساس می شوند. عشق و لذتی که با وحشت اگزیستانسیالیستی در می آمیزد، بسیار بیشتر از عشق و لذت صرف است. ترس و غمی که با وحشت اگزیستانسیالیستی همراه می گردد دیگر تنها یک وحشت و غم ساده نیست. این فیلم قوتش را در عمق و پیچیدگی که در احساسات ایجاد می نماید، می یابد.

4. هشت و نیم (½ 8)

• محصول: 1963 / کشور ایتالیا و فرانسه
• کارگردان: فدریکو فلینی
• بازیگران: مارسلو ماسترویانی،کلودیا کاردیناله، آنوک امه و …
• امتیاز متاکریتیک: 91 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8 از 10

هشت و نیم فیلم سورئالیستی است ساخته کارگردان صاحب نام و مشهور ایتالیایی فدریکو فلینی. این فیلم داسنان یک کارگردان پیروز سینما را دنبال می نماید که از سدی خلاقانه به هنگام کار بر روی فیلم جدیدش رنج می برد. در حالی که این مرد در تقلا برای پیشرفت در کار ساخت فیلم خودش هست، این فیلم مابین واقعیت و خیال در حال حرکت است. در طی فیلم، سکانس های فانتزی که سورئالیسمی رویاگونه را تجسم می نماید، نگاهی گذرا از روش کار درونی قهرمان فیلم را در اختیار مخاطب می گذارد. در نقطه ای از فیلم، کارگردان به زمان جوانی خود برده می گردد و او اوقاتی را در ویلای مادرعظیمش می گذراند، در ساحل می رقصد و خاطراتی را مرور می نمایند که به نام یک بچه مدرسه ای در مدرسه کاتولیک تنبیه می شد. در حالی که فیلم پیش می رود، او فانتزی های دیگری را در خیال خود تصور می نماید که پشیمانی های عظیم و احساس ناامنی را که او در زندگی خود داشته است، آشکار می نماید.

این فیلم با تم های بسیاری در کنار فرآیند پیر شدن سر و کار دارد. با این حال، وحشت اگزیستانسیالیستی از پیر شدن و یا ترس از ترک کردن این دنیا بدون مشارکت در انجام کاری مهم، هنوز هم به نام اصلی ترین پیش زمینه در بخش اعظم فیلم حضور دارد.

5. زیبای آمریکایی (American Beauty)

• محصول: 1999 / کشور آمریکا
• کارگردان: سم مندس
• بازیگران: کوین اسپیسی، آنت بنینگ، تورا برچ و …
• امتیاز متاکریتیک: 84 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 87 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8/3 از 10

زیبای آمریکایی با مونتاژی شروع می گردد که جزئیات نارضایتی شخصیت لستر بورنام (با بازی کوین اسپیسی) از زندگی اش را به تصویر می کشد و تصویر ایده آل خود از زندگی در حومه شهر را ترسیم می نماید:نام من لستر بورنام است. من چهل و دو ساله هستم. کمتر از یک سال دیگر، من خواهم مرد. او این را می گوید قبل از اینکه وارد شرح روتین صبحگاهی افسرده نماینده خود بگردد و آن را بازگو کند. این مقدمه، فورا دیدنگران فیلم را به دنیا لستر می کشاند، دنیای که لبریز از وحشت وجودی است. دیدنی زیبای آمریکایی با علم به اینکه قهرمانش در پایان داستان خواهد مرد، مخاطبان را وادار می نماید تا فکر نمایند که در روایت های شخصی خود هم در پایان خواهند مرد. چه راهی بهتر از اینکه به آرامی حس وحشت وجودی را به مخاطبان فیلم خود القا بکنی؟

زیبای آمریکایی پیش به سوی جست و جوی نوعی از غم و اندوه وجودی می رود که معمولا جلوه پر رنگی در رسانه ها دارد: بحران میان سالی. با فهمیدن اینکه کسی که نیمه راه زندگی خود را پیموده است، آگاهی دردناکی از فانی بودن خود دارد، به ناگاه بعضی از افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. این معمولا به فهمیدن نارضایتی خود از زندگی تعبیر و ترجمه می گردد. همان گونه که بیشتر شناخته شده است، بحران اگزیستانسیالیستی در پی این فرصت است که فرد تصمیمات عجولانه ای بگیرد و تغییرات عظیمی در زندگی خود ایجاد کند. برای لستر، این بدین معنی است که با یک نوجوان وارد رابطه گردد، در یک رستوران فست فود کار کند، زمان بسیاری به مصرف مواد مخدر بگذراند و یا در حال ورزش و وزنه زدن باشد. به همین دلیل، دیدنی زیبای آمریکایی، دیدنی بحران میان سالی، وحشت اگزیستانسیالیستی و موارد این چنینی بر روی پرده ی سینماست و در نهایت مرگی که در کمین ما نشسته است.

6. کشتی گیر (The Wrestler)

• محصول: 2008 / کشور آمریکا
• کارگردان: دارن آرونوفسکی
• بازیگران: میکی رورک، مریسا تومی، ایوان ریچل وود و …
• امتیاز متاکریتیک: 80 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 98 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7/9 از 10

کشتی گیر را می توان با ابر های سیلس ماریا مقایسه کرد، از این جهت که هر دو فیلم با وحشت اگزیستانسیالیستی که همراه با فرآیند پیر شدن است، سر و کار دارند. وقتی رندی رابینسون که ملقب به قوچ است (با بازی میکی رورک) با احساس پیر شدن و رنجی که از آن می برد، روبرو می گردد، از حرفه پیروز خود به نام یک کشتی گیر کنار می کشد و بازنشست می گردد. در حالی که او اوقاتش را در کوشش برای برقراری رابطه و ترمیم پیوند های ازهم گسیخته خانوادگی می گذراند، رندی در تقلای این است که هیجان و جذابیت در زندگی را که به نام یک کشتی گیر داشته است، رها کند.

کشتی گیر قهرمان خود را در حالی به تصویر می کشد که در دام نبرد درونی بسیار سهمگینی گیر افتاده است. سبک زندگی که او سال ها به آن عادت نموده بود، دیگر در شرایط فعلی سلامتی او، پایداری و دوام ندارد. او باید تصمیم بگیرد یکی از این دو را قربانی کند: عشق به کشتی گرفتن یا سلامتی خودش. با این فیلم، دارن آرونوفسکی پیروز شد تا وحشت اگزیستانسیالیستی را به خوبی به تصویر بکشد، آن هم وقتی که فرایند پیر شدن پرده از واقعیت فیزیکی بدن انسان برمی دارد و دیگر او قادر نیست تا زندگی را که چندین سال پیش داشت و کار هایی که قبلا انجام می داد، مجددا انجام دهد.

7. گمشده در ترجمه (Lost in Translation)

• محصول: 2003 / کشور آمریکا و ژاپن
• کارگردان: سوفیا کوپولا
• بازیگران: بیل ماری، اسکارلت جوهانسون، جیووانی ریبیسی و …
• امتیاز متاکریتیک: 89 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 95 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7/7 از 10

بیش از هر چیز، گمشده در ترجمه ساخته سوفیا کوپولا، فیلمی درباره ی عشق و تنهایی است. با این حال، در خلال فیلم، کوپولا این زمینه ی موضوعی را که با غم و اندوه اگزیستانسیالیستی در هم آمیخته است، به کار می گیرد تا شخصیت هایش را تعریف کند و در دیگر تم های موضوعی فیلم به تمامی نماید و کاو کند.

هر دو قهرمان فیلم، باب (با بازی بیل ماری) و شارلوت (با بازی اسکارلت جوهانسون)، در حالی به مخاطبان معرفی می شوند که در شرایط بحران وجودی قرار دارند. شارلوت خودش را در رابطه ای بدون عشق و علاقه در شهری بیگانه و ناآشنا پیدا می نماید که کاری ندارد آنجا انجام بدهد و روز هایش را بی هدف، با پرسه زدن در شهر توکیو می گذراند و درباره نارضایتی و غمی که زندگی او را فرا گرفته است، می اندیشد. از طرفی باب به نام یک بازیگر مسنی به تصویر کشیده شده است که در میانه بحران میان سالی خود است که وحشت وجودی از پیر شدن در جای جای آن حضور دارد و به آن رخنه نموده است. هیچ یک از شخصیت ها معنایی در زندگی خود ندارند اما این چیزی است که تا میزان ای این دو شخصیت داستان را به یکدیگر پیوند داده است. در نهایت گمشده در ترجمه کشف و شهود دو شخصیتی است که احساس وحشت اگزیستانسیالیستی کاملا متفاوتی با یکدیگر دارند.

8. Tress Lounge

• محصول: 2996 / کشور آمریکا
• کارگردان: استیو بوشمی
• بازیگران: استیو بوشمی، کلوئی سونی، مارک بون جونیور و …
• امتیاز متاکریتیک: 76 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 81 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7/1 از 10

این فیلم داستان شخصیتی به نام تامی (با بازی استیو بوشمی) را دنبال می نماید، یک الکلی در حال پیر شدن که روز هایش را با نشستن در بار محلی به نام ترس لانژ تلف می نماید. وقتی او سراغ نوشیدن نمی رود، اوقاتش را با رانندگی کامیون بستنی می گذراند، با رئیس سابقش جر و بحث می نماید و با دختر 17 ساله ی دوستش لاس می زند. به علاوه او با دردی در وجودش، در حال دیدنی دوست دختر سابقش است که باردار می گردد و در کوشش است که زندگی معناداری برای او فراهم کند.

در طی روایتش، فورا آشکار می گردد که عظیمترین پشیمانی تامی ضرورتا اعتیاد او به مصرف الکل نیست، بلکه زندگی است که این افراط برای او رقم زده است. در این فیلم که خود بوشمی نویسندگی و کارگردانی آن را بر عهده دارد، به شکلی بی نقص، وحشت اگزیستانسیالیستی که همراه با زندگی از دست رفته به خاطر الکلی بودن است، به تصویر کشیده شده است و به مخاطب انتقال داده می گردد.

9. داستان توکیو (Tokyo Story)

• محصول: 1953 / کشور ژاپن
• کارگردان: یاسوجیرو اوزو
• بازیگران: ستسوکو هارا، چیشو ریو، چیکو هیگاشی یاما و …
• امتیاز متاکریتیک: ـ
• امتیاز راتن تومیتوز: 100 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8/2 از 10

این فیلم داستان یک زوج مسن را دنبال می نماید که به توکیو سفر می نمایند تا فرزاندشان را ببینند. وقتی این زوج به مقصد می رسند، متوجه می شوند که بچه هایشان به شدت در زندگی روزمره خود فرو رفته اند و هیچ توجهی به آن ها نمی نمایند. با این حال عروس بیوه آن ها، مدتی از وقتش را با این زوج می گذراند. وقتی والدین می فهمند که دیدارشان شاید به نام یک مسئولیت برای فرزندانشان تلقی گردد، آن ها مجبور می شوند تا روابط خانوادگی، تفاوت نسل ها و مرگ قریب الوقوع خود را در نظر بگیرند.

شاید درست نیست احساسی را که قهرمان داستان درونش دارد، وحشت اگزیستانسیالیستی بنامیم، به این علت که منش و رفتار آسوده و آرام این زوج مسن، هیچ حسی از وحشت را در مخاطب ایجاد نمی نماید. با این حال، شخصیت های این فیلم با دو راهی های وجودی دست به گریبان اند که قطعا حسی از وحشت را در بسیاری از افراد ایجاد می نماید.

10. من به پایان دادن به اوضاع فکر می کنم (Im Thinking of Ending Things)

• محصول: 2020 / کشور آمریکا
• کارگردان: چارلی کافمن
• بازیگران: جسی پلمونس، جسی باکلی، تونی کولت و …
• امتیاز متاکریتیک: 78 از 100
• امتیاز راتن تومیتوز: 82 از 100
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6/6 از 10

دومین فیلم از چارلی کافمن که در این لیست حضور دارد. این فیلم یقینا گردبادی از تم ها و احساسات مختلف است، اما یکی از اصلی ترین موضوعاتی که با آن سر وکار دارد، وحشت اگزیستانسیالیستی از پیرشدن است. دیدنگران خیلی زود با این تم برخورد می نمایند، وقتی که قهرمان داستان به مزرعه دور افتاده خانواده دوست پسرش را می رود تا آنجا را ببیند. چیزی که به نام یک شام نسبتا عجیب خانوادگی رخ می دهد، تبدیل به موقعیتی آزار دهنده می گردد در حالی که خانواده با نوعی از چرخه های غیرخطی پیر شدن در حال گذر هستند که هم زمان هم به شکل جوان تر خود و هم به شکل پیر و بیمار خود ظاهر می شوند.

وقتی در پایان فیلم، دیدنگر می فهمد که کل فیلم داخل فکر سرایدار پیری ساخته شده است که زن جوانی را در فکر خودش ساخته است تا زندگی بهتر و متفاوتی را برای خود تصور کند، آن ها در حس عجیبی از وحشت اگزیستانسیالیستی گرفتار می شوند.

منبع: Taste of Cinema