موزه برج آزادی، آینه تمام ادوار - وبلاگ ساعت فانتزی

به گزارش وبلاگ ساعت فانتزی، برج آزادی و مجموعه موزه آن، بنای یادبود تهران است که از برای طراحی و ساخت آن، از تلفیق تمام هنرهای ایران استفاده شده است.

در نیمه دوم دهه چهل شمسی، طراحی بنای یادبودی به عنوان دروازه غربی ورود به تهران، که در مجاورت فرودگاه مهرآباد و بسیاری از جهتهایی بود که به غرب کشور منتهی می شد، مورد مسابقه نهاده شد. این دروازه در معرض دید بسیاری از مردم، گردشگران و مهمانان سیاسی عالی رتبه بود که به شهر تهران سفر می کردند. طراحی این بنا نه تنها باید تاثیر بصری خاصی را در فکر بیننده به جا می گذاشت، بلکه باید تداعی نماینده پیششینه تاریخی، فرهنگی، هنری ایران و نمادی برای تهران نیز محسوب می شد.

تاریخچه

در سال 1345، طرح یک نماد برای معرفی معماری ایرانی بین معماران به مسابقه گذاشته شد که در آن بین، حسین امانت، فارغ التحصیل دانشگاه تهران، توانست برنده این مسابقه باشد. این معمار ایرانی در 24 سالگی، میدانی طراحی کرد که نماد ایران مدرن و نشان دروازه تمدن بزرگ در قرن بیستم بود. عملیات ساخت برج آزادی از 11 آبان 1348 تا 1349، به مدت 30 ماه، به طول انجامید و در تاریخ 24 دی 1350 با نام برج شهیاد بهره برداری شد. بخش های جنبی برج نیز تا سال 1353 مورد بهره برداری نهاده شد و در همان سال در لیست آثار ملی ثبت شد.

در روز افتتاح این برج، برای اولین بار از منشور کوروش کبیر، نخستین نوشتار حقوق بشر در جهان با قدمت 2550 سال، پرده برداری شد. این منشور در حال حاضر در موزه بریتانیا واقع شده است.

این بنای فرهنگی در سال 1382 طی تشکیل بنیاد رودکی از وزارت مطبوع جدا شده و به این بنیاد واگذار شد.

موقعیت برج آزادی در مقیاس شهر تهران

محدوده ای برج آزادی تهران در نزدیکی یکی از مبادی ورودی و خروجی تهران نهاده شده است که همه روزه مسافرت های درون شهری و برون شهری بسیاری به وسیله آن صورت می گیرد. ضلع شمال غربی این برج، مکان ترمینال های مسافربری، ایستگاه های تاکسی، مینی بوس، اتوبوس و سرانجامه های مرتبط با آن، ضلع شمال شرقی دارای ساختمان هایی با کاربری های اداری و تجاری و کیوسک های روزنامه فروشی، بلیط فروشی و نظیر آن، ضلع جنوب شرقی دارای پارک المهدی و ضلع جنوب غربی مکان سازمان ملی نقشه برداری و محدوده فرودگاه مهرآباد است. این مکان بعلاوه به دو بزرگراه اصلی راه دارد.

سطح میدان آزادی در ضلع شرقی به وسیله گذرگاهی زیرزمینی به معابر اطراف راه می یابد.

محوطه بنا

یکی از ویژگی های شاخص در این بنا طراحی محوطه آن است. شش ضلعی هایی که در این طرح به کار رفته اند در محور شرق و غرب متقارن بوده و شامل نقش و نگارهایی هستند که در طبیعت نیز به وفور یافت می شوند. تقارن این میدان در پلان هوایی طرح هایی شبیه برگ گیاهان یا پوست حیوانات را در فکر تداعی می نماید. این فضای سبز به صورت چهار تپه سرسبز و بر اساس باغ سازی ایرانی طراحی شده است.

هندسه محوطه برج آزادی بر اساس هندسه و فرم نقوش زیر گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان و فرم آبنمای کنار برج، با الگوبرداری از آبنمای باغ فین کاشان طراحی شده است.

طراحی ساختمان

در این ساختمان، عناصر به صورت دو صفحه متقارن در ساختاری متقارن ساماندهی شده و در چهار طبقه توزیع شده اند. بدنه ساختمان نیز از سنگ سفید با شیارهایی به رنگ آبی فیروزه ای به عنوان کالبد اصلی، ساخته شده است. این بنا از چهار ستون بزرگ تشکیل شده است که در بالا به هم متصل شده و چهار طاق را تشکیل می دهند. در طراحی این برج از سبک معماری دوران هخامنشی، ساسانی و صفوی با دیدگاهی مدرن الهام گرفته شده است. به عناون نمونه طاق بالایی نما به سبک اسلامی و طاق پایینی شبیه به طاق کسری طراحی شده است. ار تفاع این برج از سطح میدان 45 متر بوده و بدنه اصلی آن از بتن مسلح و پوشش آن از 25 هزار قطعه سنگ مرمر معادن جوشقان اصفهان در 15 هزار شکل مختلف ساخته شده است. درب های اصلی برج آزادی از سنگ گرانیت همدان ساخته شده و بزرگ ترین آن ها حدود 7 تن وزن دارد. سنگ های طبقه همکف و بعلاوه طبقات برج نیز از معدن مروارید کردستان استخراج شده اند.

محوطه برج آزادی در طبقات زیرین دارای سالن ایران شناسی، سینمای کوچک، سالن تشریفات، گذرگاه پیشینیان، تالار کهن یا همان موزه، تالار آینه، نگارخانه اقوام، نگارخانه بوستان، کتابخانه، سالن نمایش، راهروی فن آوری و پایگاه دانستنی ها است. بازدیدنمایندگان از برج به وسیله دو آسانسور یا طی کردن 277 پله می توانند به طبقات برج نیز دسترسی پیدا نمایند.

قسمت های مختلف بنا

ورودی اصلی در این بنا 5 متر پایین تر از سطح زمین قرار داشته و در بدنه حیاط آن به ترتیب، نگهبانی و بلیط فروشی در ضلع شمالی، سالن ایران شناسی و گذرگاه پیشینیان در ضلع شرقی و سالن تشریفات در ضلع جنوبی واقع شده است.

سالن ایران شناسی

جهت آشنایی بازدیدنمایندگان با ویژگی های اقلیمی، فرهنگی و مالی استان های مختلف ایران، سالن ایران شناسی با امکانات دیداری و شنیداری شکل گرفته است. کف این سالن که 1122 متر مربع مساحت دارد با ماکتی متنوع از سرزمین ایران پوشانده شده که بازدیدنمایندگان با نهاده شدن روی نقاله ای روی نقشه به حرکت در می آیند. این نقشه دارای تصاویر حجمی و طرح های مختلف از مراکز تاریخی، مذهبی، صنعتی و بعضی منطقه ها اقلیمی با تنوع جغرافیایی و فرهنگی کشور است.

در قسمت شمالی ماکت، آب نمایی با کاشی کاری و سنگ کاری بسیار زیبا به عنوان دریای خزر و در قسمت جنوبی حوضچه ای زیبا نشانگر خلیج فارس و بخشی از دریای عمان است. بعلاوه، آکواریوم بزرگی به ارتفاع 2 متر در شمال نقشه و 4 آکواریوم دیواری با انواع ماهی تزئینی نیز در این بخش وجود دارند. بازدیدنمایندگان روی نقاله ای دیگر در جهت بازگشت، روی 4 پرده نمایش بزرگ، به طور هم زمان فیلم هایی از آثار فرهنگی و صنایع دستی ایران را مشاهده می نمایند.

سالن تشریفات

این سالن که دارای دیوارهای بتنی سفید رنگ با تیشه کاری های حک شده است، محل برگزاری مراسم تشریفات سران فرهنگی کشورهای جهان و بعلاوه کنفرانس خبری است.

گذرگاه پیشینیان

این بخش که در راهروی ورودی برج آزادی با فرم ویژه معماری و درب های سنگی نهاده شده است، دارای 4 ویترین بزرگ دیواری است که به صورت دوره ای در آن ها آثار باستانی و اشیا نفیس قرار داده می گردد. این دالان که با نورهای کنترل شده طراحی شده است، فضاهای ارتباطی در معماری کهن ایران، دهلیزها و سردابه های قدیمی را تداعی می نماید. در حال حاضر در این بخش به تبعیت از موزه، عروسک هایی از کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است.

تالار کهن (موزه)

این بخش که تنها بخشی است که در زیر برج آزادی واقع شده است، دارای 25 ویترین ثابت برای نمایش آثار موزه و اشیا نفیس است. چهار پایه برج در چهار گوشه این فضا واقع شده و دو دستگاه آسانسور و پله، به صورت متقارن در رئوس پلان این سالن قرار دارند. در حال حاضر در این بخش نمایشگاه عروسک های قدیمی ایرانی و عروسک های کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده اند. این نمایشگاه تا سرانجام شهریور 97 ادامه دارد.

تالار آینه

این تالار که در مجاورت موزه واقع شده است، در دو طرف دارای 12 غرفه است، که طرح های حجمی و تصاویر نمادین، شهرسازی، صنعت نفت، محیط زیست، حیات وحش، ورزش و محیط زیست را به نمایش می گذارد. از مشخصه های شاخص این بخش، فضای نمایشگاهی آن است که به صورت دوره ای میزبان آثار شاخص هنرمندان است. از این تالار برای برای برگزاری کارگاه های آموزش هنری و نمایشگاه های مختلف صنایع دستی اقوام ایران استفاده می گردد.

در ضلع شمالی این فضا نگارخانه، در ضلع شرقی آن کتابخانه و در ضلع جنوبی آن بخش اداری واقع شده است. نگارخانه که در بخش شمالی آن پاسیویی زیبا طراحی شده است، با نقش و نگار در بدنه ها و ترکیب نور طبیعی و مصنوعی، فضای مناسبی را برای نمایش آثار به وجود آورده است.

راهروی فن آوری

بازدیدنمایندگان پس از تالار آینه به راهروی فن آوری راهنمایی شده و در این راهرو با جاذبه های فن آوری مدرن همانند روبات پیانیست، سامانه تصویری هوشمند، پایگاه دانستنی ها و روبات جوابگو آشنا می شوند.

روبات پیانیست

این روبات توانایی آن را دارد که با انگشتان مکانیکی خود، با برنامه ریزی کامپیوتری و به وسیله پمپ های بادی که در پشت پیانو واقع شده است، آهنگ بنوازد. این روبات ساخته مهندسان ایرانی است.

روبات جوابگو

این روبات به شکل صورتک یک پسربچه طراحی شده است، که پرسش های بازدیدنمایندگان درباره تاریخچه برج آزادی و شاخصه های معماری آن پاسخ می دهد.

پایگاه دانستنی ها

در مقابل سالن چند منظوره، دو سالن قرینه به صورت مدور واقع شده است که سقف آن ها با تلفیقی از معماری سنتی و مدرن و طاق گنبدی شکل، با گوشه سازی های سنتی ایرانی- اسلامی طراحی و ساخته شده است. در مرکز هر یک از این سالن های مدور، 28 صفحه نمایش رایانه ای به هماره جایگاه در رو به رویش واقع شده است که با فعال کردن آن، اطلاعاتی درباره تاریخ تمدن ایران از شروع تا امروز را در اختیار بازدیدنمایندگان قرار می دهد. این بخش در حال حاضر فعالیت ندارد.

سالن نمایش

این سالن با ظرفیت 300 نفر و 18 سکو، در عمق 15 متری نهاده شده و با پیشرفته ترین فناوری در زمینه های اجرای موسیقی، همایش و تئاتر فعالیت می نماید. از ویژگی های این سالن طراحی داخلی و تزئیناتی است که در آن به کار رفته است. صفحه نمایش شفافی که در جایگاه تماشاچیان طراحی شده است، نمایانگر آثار تاریخی قبل و بعد اسلام و بعلاوه نمای زیبایی از برج آزادی است. در سقف سالن نیز، نقاشی هایی با سبک کوبیسم وجود دارد که انعکاس نور از پشت آن، جلوه های زیابیی را رقم زده است.

نگارخانه اقوام

این قسمت به شکل راهرویی نیم دایره، متشکل از 8 ویترین بزرگ است که صنایع دستی اقوام مختلف ایران را به نمایش می گذارد. در حال حاضر عروسک های بهروز غریب پور در این بخش نمایش داده می گردد.

کتابخانه

در این کتابخانه علاوه بر 2000 کتاب ارزشمند مرجع، کتب دیگری نیز با موضوعات مختلف فرهنگی، هنری، تاریخی، اجتماعی و معماری اسلامی به زبان های فارسی، انگلیسی و فرانسه وجود دارد. نشریات ادواری و آرشیو مطبوعات نیز از گنجینه های کتابخانه است . این کتابخانه دارای فضایی جهت مطالعه نیز است.

نمایشگاه، سرویس های بهداشتی، بوفه و در خروجی اضطراری در شمال پلان قرار دارند. نمایشگاه در سه بخش با پلانی شبیه به هشت ضلعی طراحی شده است.

نگارخانه بوستان

نگارخانه اصلی مجموعه برج آزادی که در مجاورت کتابخانه واقع شده است. این نگارخانه شامل سالنی وسیع با نورگیری بزرگ است که با چشم انداز گلخانه و آب نمایی زیبا به همراه باغچه پرندگان، فضایی دل نواز را برای نمایش آثار مختلف تجسمی و کارگاه های آموزشی هنرمندان رقم زده است.

سینمای کوچک

این سالن با برخورداری از 50 جایگاه و بهره مندی از نرم افزار و سخت افزارهای روز جهان، جهت اکران فیلم های خصوصی هنرمندان مناسب است.

مجموعه برج آزادی به جز در بخش های رستوران و سرویس بهداشتی، در بخش های دیگر بازسازی و بازسازی نشده است و تمام امکانات و جلوه های آن درست همان طور به جای مانده اند که در سال 50 افتتاح شده است. ربات پانیست، ربات جوابگو و جهت حرکت افراد توان خواه نیز در سال های بعد به این مجموعه اضافه شده است.

طبقات بنا

را ه های دسترسی به طبقات بنا، به وسیله راه پله و آسانسورها میسر شده است. البته به علت انحنای بنا، هیچ کدام از آسانسورها از طبقه اول مستقیم به طبقه چهارم نمی فرایند. بلکه آسانسور اول در طبقه دوم توقف نموده و در آنجا آسانسوری دیگر، دسترسی را به طبقه سوم و چهارم فراهم می نماید.

طبقه دوم با ارتفاع 23 متر بالای قوسی میدان نهاده شده است و بدنه اصلی آن را قوس شرقی و غربی برج تشکیل می دهد. مهمترین نکته در این بخش، اجرای بسیار پیچیده و دقیق سطوح منحنی ساختمان است.

طبقه سوم با ارتفاع 33 متر از سطح میدان واقع شده و گنبد بتنی بنا از آن قابل مشاهده است. هندسه گنبد و انتقال بارهای سازه ای به پایه ها، از نکات حائز اهمیت در این قسمت است. از فضای خالی با پلان هشتی در این طبقه به عنوان مکانی برای نمایش عکس های تاریخی استفاده شده است.

طبقه چهارم بنا با ارتفاع 39/5 متر از سطح بناست که در آن، گنبد زیبایی از میان فرم 8 ضلعی پشت بام به سمت بیرون راهنمایی شده است. از 8 ضلعی در ادوار تاریخی برای ساخت گنبد های مساجد و کاخ ها استفاده می شده است. از بدنه گنبد و آب راه پایین آن، این گونه به نظر می رسد که زمانی بر سطح فیروزه ای آن، آب جریان داشته است. این کاشیکاری های فیروزه ای، در معماری امامزاده ها و آرامگاه ها مخروطی شکل بوده است.

در اطراف این طبقه شکاف های عمودی با الهام از بادگیرهای ایرانی تعبیه شده است و پنجره های لانه زنبوری نیز، جایگاه دیده بان و نگهبانان را در ارگ ها و قلعه های قدیمی تداعی می نماید.

عناصر و تکنیک های شاخص بنا

عناصر به کار رفته در این بنا بیشتر حول محور کثرت و وحدت در محوطه سازی، الهام گرفتن از فرم چهارتاقی، تکرار صلابت طاق کسری، اجرای قوس در دوران صفوی، استفاده از طاق، کاربندی، مقرنس، تقسیمات هندسی، کاشی کاری، محور آب و مواردی نظیر آن می چرخد.

نحوه بتن ریزی در این بنا تا پیش از آن در ایران بی سابقه بوده است. بعلاوه اجرای درب های سنگی بنا که هر لگه بیش از 3 تن وزن داشت، در ابتدا با مشکل روبرو شد، اما سپس با قفل ها و مفصل هایی که دوباره طراحی شد، به درستی قابل استفاده شد.

مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی با قابلیت ها، امکانات و فعالیت های فرهنگی، هنری در تمامی روزها به جز شنبه ها میزبان بازدیدنمایندگان است. ساعات بازدید این موزه یکشنبه تا پنجشنبه از ساعت 9 تا 18 و آدینه از ساعت 10 تا 18 است. این موزه بعلاوه پذیرای برگزاری همایش ها و بازدید های جمعی خواهد بود.

عکس از: نیکی قره گوزلویان