آیا فواد حسین حضور ایران در عراق را کمرنگ می نماید؟ - وبلاگ ساعت فانتزی

به گزارش وبلاگ ساعت فانتزی، انتخاب وزیر خارجه تازه عراق با مخالفت بعضی از احزاب و شخصیت ها در این کشور رو به رو شده است چرا که مواضع گذشته وی در بعضی مسائل منطقه ای موجب بوجودآمدن بعضی اختلافات شده است.

مهسا مژدهی: کار عراق با روی کار آمدن الکاظمی تمام نشده. این تازه شروع جهت طولانی برای ترمیم زخم های کشوری است که در سی سال گذشته با تحریم، جنگ، فساد و بحران دست و پنجه نرم نموده است. نخست وزیر جدید عراق بالاخره کابینه اش را تکمیل نموده و دولت او رسما کار خود را آغار کرد. در میان کسانی که الکاظمی به عنوان اعضای دولت به مجلس عراق معرفی نموده و رای اعتماد آنها را گرفت، فواد حسین، سیاستمدار کرد عراقی است.انتخاب او به دلیل مواضع پیشینش در حمایت از انتخابات اقلیم کردستان، مورد انتقاد بعضی از احزاب و گروه ها نهاده شده است. در وبلاگ ساعت فانتزی با جعفر حق پناه استادیار مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران در خصوص آخرین تحولات عراق به تبادل نظر نشسته ایم:

در عراق الکاظمی دست به انتخاب غیرمنتظره ای زده و یک چهره به نام کرد عراقی را به عنوان وزیرخارجه کابینه خود معرفی نموده که چندان خوش نام به نظر نمی رسد. چرا الکاظمی ریسک روبرو شدن با مخالفت ها را به جان خرید؟

به طور کلی بین سه بلوک شیعی، سنی و کردی درعراق طی سال های 2003 و پس از حمله آمریکا تا به امروز، توافقی برای تقسیم قدرت وجود داشته است و عمدتا سعی شده تا سهم هر یک از این گروه ها در کابینه هم حفظ گردد. نمودها به دلیل وزنی که برای موازنه میان شیعیان و اهل سنت در عراق دارند، در این تقسیم بندی سهم بیشتری داشته اند. مثلا مواردی مثل ریاست جمهوری، معاون نخست وزیر، وزیرخارجه و ... عمدتا در دست آنها نهاده شده است. از طرف دیگر بین احزاب کردی هم به خودی خود نوعی رقابت وجود دارد که چه کسی بهتر است به یک مقام برسد .

فواد حسین از مقامات برجسته حزب کردستان عراق و نیروهای وفادار به بارزانی بوده است که به لحاظ سابقه سیاسی، پر سابقه است. علت انتخاب او این است که علی رغم همه اعتراضات به حقی که مردم عراق از مهرماه سال گذشته داشتند و از تقسیم بندی های غیرکارشناسانه در قدرت ناراضی بودند، همچنان این شرایط ادامه دارد و سهم بندی ها هنوز در عراق وجود دارد. بر سر بستن کابینه هم هر کدام از احزاب و گروه ها با رایزنی و گاهی بدقلقی توانستند حرف خود را تا اندازه ای به کرسی بنشانند. کابینه در عراق چه در دوره های قبل و چه حتی حالا که الکاظمی نخست وزیر شده و به عنوان چهره ای نسبتا مستقل شناخته می گردد، همواره مانند یک شرکت سهامی بوده است که هر کسی به دنبال سهم بیشتری برای گروه خود است. اصلا اگر الکاظمی دست به سهم دهی به احزاب نمی زد، رای آوردنش هم غیر ممکن بود. چرا که به هر حال او فرای اینکه چه سابقه سیاسی دارد، برای حضور در سمت نخست وزیری به مجلس احتیاج داشت. اعضای مجلس هم کسانی هستند که هر کدام به گروه و دسته ای تعلق دارند و خواستار دریافت سهم بیشتری از قدرتند.

بر همین اساس طبیعتا وزارت خارجه سهم نمودها بود و فواد حسین هم در رقابت بین آنها به عنوان شخص مورد اعتماد معرفی شده و الکاظمی هم چاره ای جز پذیرش چنین تصمیمی نداشته است.

نخست وزیر عراق در ابتدا سعی داشت که چهره ای تکنوکرات و مستقل از خود نمایش دهد و در این امر هم پیروز عمل کرد. اما با توجه به مورد اخیر می گردد گفت که استقلال رای برای سیاست مداران عراقی کار ساده و معمولی نیست؟

اگر بخواهیم در خصوص تقسیم بندی قدرت در عراق صحبت کنیم، نباید فراموش گردد که ما در عراق با یک نظام طایفه ای رو به رو هستیم و برای کسانی که به قدرت می رسند گریزی از پیروی از چنین نظامی وجود ندارد. سالیان دراز است که همه افراد در این کشور با همین چارچوب به قدرت می رسند. ما در عراق چهره ای را سراغ نداریم که بتواند برخلاف قواعد بازی رفتار غیر طایفه ای را دنبال کند. به همین دلیل تقصیری گردن الکاظمی نیست. سیستم اجازه رفتار دیگری را به کسی نمی دهد.

چرا فواد حسین تا این اندازه مورد انتقاد نهاده شد؟

فواد حسین به دلیل رویکردش نسبت به مساله کردستان مورد انتقاد بعضی از رقباست. از جمله بعضی از گروه های شیعه در عراق با روی کارآمدن او به عنوان وزیرخارجه مخالفند. اما جدای از مسائلی از این دست، او فرد پرسابقه ای است که شناخت خوبی از مسائل دیپلماتیک و حوزه بین الملل دارد. یک ویژگی مثبت دیگر او این است که با همه کشورهای ذی نفع در عراق، چه کشورهای غربی مانند آمریکا و انگلیس و چه کشورهایی مانند ایران و ترکیه روابط خوب و مثبتی دارد. به چندین زبان مسلط است و سابقه طولانی دارد. از سوی دیگر هر چند بعضی از احزاب از حضور او در سمت وزیر خارجه ناراحتند اما او به طور کلی هم با شیعیان و هم سنی ها در عراق روابط محبت آمیز دارد.

دو موضوع در خصوص فواد حسین وجود دارد که مورد اختلاف است. اول همانطور که گفتم، او از هواداران سرسخت همه پرسی کردستان عراق بود که البته به جایی نرسید و دوم اینکه خانواده او ساکن هلند هستند و تابعیت این کشور را دارند. ولی در عراق کمتر سیاستمداری را می گردد پیدا کرد که پرونده های مشابهی شامل حالش نگردد. فواد حسین در این خصوص تنها نیست و پیدا کردن کسی که این خصوصیات را نداشته باشد، در میان افراد پرسابقه که وجهه ای دارند آسان نیست.

به عقیده من فواد حسین، فردی متعادل در سیاست خارجی عراق خواهد بود. اگر او بتواند در خصوص مسائل پیچیده ای که عراق درگیر آن است تصمیمات درستی بگیرد و در مسائل دیگری چون رقابت آمریکا با ایران در این کشور رویکردی متعادل پیشه کند، ما شاهد گسترش روابط خارجی عراق در زمان وزارت او خواهیم بود.

یک موضوع دیگر که این روزها در عراق بحث و تبادل نظر بر سر آن وجود دارد، ماجرای توافق در پیش رو میان بغداد و واشنگتن است و مذاکراتی که قرار است شکل بگیرد. چارچوب این مذاکرات چیست؟

مبنای مذاکراتی که قرار است بین عراقی ها و آمریکا انجام گردد، توافقات سال های 2006 و 2008 است که متضمن حضور نیروهای آمریکایی در عراق بوده. به نظر می رسد چارچوب این توافقات کماکان در این کشور همان باقی بماند. با وجود قطعنامه غیرالزام آور مجلس و فشارنیروهای سیاسی برای خروج ایالات متحده باز هم به نظر می رسد که خروج کامل نیروهای نظامی آمریکایی انجام نگیرد.

یک موضوع دیگر این است که خود آمریکایی ها هم دیگر مایل نیستند که حضور زیادی مانند قبل در عراق داشته باشند و ترجیح می دهند که حضورشان کم تعدادتر و محدودتر باشد. الان موضوع دیگری که پیش آمده ظهور مجدد داعش در عراق است که به عنوان بهانه برای ماندن ایالات متحده در عراق استفاده خواهد شد. دو طرف البته مایل به ادامه همکاری ها با هم هستند. امریکا به نفت عراق چشم دارد و از آن به عنوان آلترناتیوی حتی برای نفت عربستان نگاه می نماید. بغداد هم به هرحال به خاطر مسائل مالی و امنیتی که در طول سالیان طولانی داشته؛ از حمایت واشنگتن استقبال می نماید و احتیاجمند آن است.

به نظر می آید که در این مذاکرات دو طرف به توافقی برسند تا حضور نیروهای نظامی آمریکایی در عراق کم رنگ تر و محدودتر گردد. از طرفی خود ایالات متحده هم دیگر مایل نیست که در آموزش نظامیان عراقی دست داشته باشد. آنها ترس از احساسات ضد آمریکایی عراقی ها دارند و نمیخواهند که جان نظامیانشان در خطر بیفتد.

به تازگی عراقی ها قرارداد خرید برق از ایران را به مدت دو سال تمدید نموده اند. این در حالیست که آمریکا کوشش دارد تا معافیت های عراق از تحریم ایران را لغو کند. بعضی ناظران می گویند ممکن است در پشت پرده صحبت هایی در خصوص این رخ داده باشد که در ازای ماندن محدود نیروهای نظامی آمریکا در عراق، ایالات متحده فعلا از خیر قطع معافیت های تحریمی بگذرد. شما این مساله را چطور می بینید؟

عراق به شدت احتیاجمند است تا رضایت ایران را از یک سو و رضایت آمریکا را هم از سوی دیگر داشته باشد تا بتواند از مزایای تعامل با هر دو آنها بهره مند گردد. ایالات متحده هم می داند که عراق حداقل تا دو سال آینده قادر نیست تا از وارداتی که از ایران دارد مستغنی گردد. به نظر من هم در ایران و هم در آمریکا نگاه واقع بینانه ای نسبت به شرایط عراق شکل گرفته است. آنها می دانند که تحولات و فعل و انفعالات در عراق پرهزینه است و پرداخت این هزینه ها به تنهایی برای یک کشور ممکن نیست. داعش ، از بین رفتن زیر ساخت ها در طول سال های گذشته و .... احتیاج به یاری و مشارکت خارجی را در عراق افزایش داده که بر اساس آن حذف یک کشور از معادلات، بعید است.

23/ 312 310